Minione miesiące mocno nadszarpnęły
utratę zaufania do rynku finansowego. Ludzie z nieufnością podchodzą do giełdy,
jak również funduszy inwestycyjnych. Czy środki zgromadzone w funduszach
inwestycyjnych mogą przepaść? – zadaje sobie pytanie wielu ludzi. Aby na nie
odpowiedzieć należy poznać, jak funkcjonuje rynek funduszy inwestycyjnych w
naszym kraju. Okazuje się, że aktywa uczestników funduszy inwestycyjnych
działających zgodnie z polskim prawem podlegają szczególnej ochronie.
Po pierwsze - pełny nadzór i
kontrola
Rynek funduszy inwestycyjnych
reguluje ustawa o funduszach inwestycyjnych. Towarzystwa Funduszy
Inwestycyjnych oraz fundusze podlegają licencjonowaniu i nadzorowi Komisji
Nadzoru Finansowego (KNF), która jest organem administracji państwowej. Oznacza
to, że prowadzenie działalności musi być prowadzone zgodnie z obowiązującym w
tym zakresie prawem. Nie każdy może objąć akcje Towarzystwa, nie każdy może
pełnić funkcje w jego organach. Ostateczne słowo w tej kwestii należy do KNF.
Również działalność podmiotów
finansowych, którym powierzono przechowywanie, zarządzanie czy obsługę aktywów
funduszy musi podlegać nadzorowi. Przykładem są firmy zarządzające aktywami
(asset management) lub niebankowe podmioty uczestniczące w procesie
sekurytyzacji (serwiserzy, agencje ratingowe), na współpracę z którymi KNF musi
wyrazić zgodę. Organ ten sprawuje również nadzór nad licencjonowanymi doradcami
inwestycyjnymi zarządzającymi aktywami funduszy.
W przypadku działalności niezgodnej
z prawem są podejmowane stosowne działania administracyjne oraz karne wobec
Towarzystw oraz osób odpowiedzialnych.
Uprawnienia kontrolne w specjalistycznych funduszach
otwartych i funduszach zamkniętych posiada również Rada lub Zgromadzenie
Inwestorów powoływane spośród uczestników funduszu. Zadaniem tych organów jest
kontrola realizacji celu inwestycyjnego funduszu i polityki inwestycyjnej, w
tym przestrzegania limitów inwestycyjnych. Rada lub zgromadzenie inwestorów
może przeglądać księgi i dokumenty funduszu oraz żądać wyjaśnień od
Towarzystwa. Może również postanowić
o rozwiązaniu funduszu. Statut funduszu może zwiększyć uprawnienia tych
podmiotów.
Sprawozdania funduszu oraz towarzystw funduszy
inwestycyjnych podlegają audytowi dokonywanemu przez uprawnione podmioty.
Sprawozdania wraz z opinią audytora są publikowane na stronie internetowej
Towarzystwa, w mediach oraz znajdują się w siedzibie KNF.
Po drugie - pewny depozyt
Aktywa funduszy inwestycyjnych w
żadnym przypadku nie mogą stać się własnością Towarzystwa Funduszy
Inwestycyjnych, ani jakiejkolwiek instytucji czy osoby. Są one zdeponowane w
uprawnionym do tego banku (Depozytariusz).
Nie każdy bank może pełnić funkcję
Depozytariusza. Zgodnie z ustawą o funduszach inwestycyjnych Depozytariuszem
może być bank posiadający fundusze własne w wysokości, co najmniej 100 mln zł. Aktywa funduszu mogą być
również zdeponowane w oddziale zagranicznej instrukcji kredytowej, posiadającej
siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli fundusze przydzielone
do dyspozycji tego oddziału stanowią nie najmniej 100 mln zł lub Krajowy
Depozyt Papierów Wartościowych. Wybór lub zmiana Depozytariusza wymaga
akceptacji KNF, która posiada również uprawnienia kontrolne w zakresie jego
działalności w tym zakresie.
Depozytariusz prowadzi na bieżąco rejestr aktywów
funduszu inwestycyjnego. Towarzystwo, wyceniające aktywa
funduszu uzgadnia zaewidencjonowane u siebie aktywa ze stanem posiadania na
kontach u Depozytariusza. To zapewnia, że wartość aktywów, zobowiązań i rezerw
jest wyliczona zgodnie ze stanem posiadania.
Depozytariusz monitoruje, czy działalność Towarzystwa
i funduszu jest zgodna z prawem oraz statutem. W przypadku, gdy Towarzystwo
narusza prawo lub postanowienia statutu Depozytariusz podejmuje stosowne
działania, może również powiadomić KNF. Depozytariusz jest ponadto obowiązany
do występowania, w imieniu uczestników, z powództwem przeciwko Towarzystwu z
tytułu szkody spowodowanej niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków
w zakresie zarządzania funduszem oraz jego reprezentacji.
Członkowie organów Depozytariusza i jego pracownicy
nie mogą być członkami zarządu lub rady nadzorczej Towarzystwa. Ponadto
Depozytariusz nie może być akcjonariuszem Towarzystwa zarządzającego funduszem
inwestycyjnym, którego aktywa posiada w depozycie. To gwarantuje, że interesy
uczestników funduszu nie są zagrożone w wyniku ewentualnej zmowy tych
podmiotów.
Depozytariusz nie może w żadnym przypadku dysponować
samodzielnie aktywami funduszu. Aktywa te nie wchodzą również do masy upadłości
Depozytariusza w przypadku, gdyby stał się on niewypłacalny. Nie mogą być też
przedmiotem egzekucji skierowanej przeciwko Depozytariuszowi ani objęte
postępowaniem naprawczym. Depozytariusz nie może wytransferować aktywów
funduszu za granicę.
Należy zaznaczyć, że Depozytariusz odpowiada za
szkody spowodowane niewykonaniem lub nienależytym wykonywaniem swoich
obowiązków w każdym aspekcie swej działalności.
Po trzecie - solidny rynek
Rynek finansowy w Polsce, chociaż często narzekamy na
jego przeregulowanie oraz niski poziom rozwoju, całkiem dobrze radzi sobie w
obecnej, trudnej sytuacji. Dotyczy to w szczególności bezpieczeństwa aktywów
zgromadzonych w funduszach inwestycyjnych. Konserwatywne przepisy w zakresie
limitów inwestycyjnych uchroniły w znacznym stopniu środki inwestorów, które w
krótkim czasie mogłyby „wyparować” w wyniku ryzykownych transakcji.
Biorąc pod uwagę opisane tu warunki zabezpieczenia
można być spokojnym - aktywa funduszy nie zostaną zdefraudowane ani
sprzeniewierzone. Nasz rynek finansowy posiada solidne podstawy prawne oraz
organizacyjne, które zabezpieczają interesy uczestników funduszy
inwestycyjnych.
Największym jednak kapitałem polskiego rynku są
wysokiej klasy specjaliści, w niczym nie ustępujący tym, z renomowanych
instytucji Zachodu. Sądzę, że przed wieloma problemami, z jakimi borykają się
dziś zachodnie instytucje finansowe obroni się nasz rynek, który chociaż jest
nieduży to jednak dobrze ułożony.